Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư: nền tảng quan trọng trong chuyển đổi số

Không gian phát triển mới cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số

Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là tập hợp thông tin cơ bản của tất cả công dân Việt Nam được chuẩn hóa, số hóa, lưu trữ, quản lý bằng cơ sở hạ tầng thông tin để phục vụ quản lý nhà nước và giao dịch của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Thông tin về công dân được thu thập, cập nhật vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, gồm: Họ, chữ đệm và tên khai sinh; ngày, tháng, năm sinh; giới tính; nơi đăng ký khai sinh; quê quán; dân tộc; tôn giáo; quốc tịch; tình trạng hôn nhân; nơi thường trú; nơi ở hiện tại; nhóm máu, khi công dân yêu cầu cập nhật và xuất trình bản kết luận về xét nghiệm xác định nhóm máu của người đó; họ, chữ đệm và tên, số định danh cá nhân hoặc số Chứng minh nhân dân, quốc tịch của cha, mẹ, vợ, chồng hoặc người đại diện hợp pháp; họ, chữ đệm và tên, số định danh cá nhân hoặc số Chứng minh nhân dân của chủ hộ, quan hệ với chủ hộ; ngày, tháng, năm chết hoặc mất tích.

Trong xu thế bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ, sự lên ngôi của khoa học công nghệ, việc xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thống nhất trên toàn quốc được xem là vấn đề hết sức cần thiết. Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư chính là căn cứ quan trọng để các cơ quan quản lý nhà nước nghiên cứu, đề xuất lộ trình đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm giấy tờ công dân, khắc phục tình trạng một người dân phải sử dụng quá nhiều giấy tờ cá nhân nhưng lại không đem lại hiệu quả trong công tác giải quyết thủ tục hành chính. Việc tra cứu thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư khi giải quyết các thủ tục hành chính giúp rút ngắn thời gian xử lý, tiết kiệm chi phí, công sức cho người dân.

Xác định tầm quan trọng đặc biệt của Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư trong chuyển đổi số, ngày 26/11/2015, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 2083/QĐ-TTg về việc phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 13/3/2017 về việc tăng cường phối hợp triển khai xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia và nâng cao trách nhiệm của công dân trong việc cung cấp thông tin dân cư.

Theo đó, công dân được bảo đảm đầy đủ các quyền, như: Đảm bảo bí mật cá nhân, bí mật gia đình trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư trừ trường hợp phải cung cấp thông tin, tài liệu theo luật định; yêu cầu cơ quan quản lý Căn cước công dân cập nhật, chỉnh sửa thông tin khi thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu Căn cước công dân hoặc thẻ Căn cước công dân chưa có, chưa chính xác hoặc có thay đổi theo quy định của pháp luật. Công dân thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ: Cung cấp đầy đủ, chính xác, đúng thời hạn thông tin, tài liệu của bản thân để cập nhật vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Ngày 2/2/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 142 về việc phê duyệt Chiến lược Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đến năm 2030. Chiến lược dữ liệu quốc gia được Thủ tướng Chính phủ xác định là nguồn tài nguyên mới, yếu tố then chốt cho chuyển đổi số quốc gia, tạo ra giá trị mới thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phục vụ lợi ích người dân. Dữ liệu của Việt Nam mở ra không gian hoạt động và phát triển mới cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; cơ bản phản ánh đầy đủ mọi mặt hoạt động kinh tế - xã hội trên môi trường số và là nhân tố thúc đẩy tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, đảm bảo cho tiến trình chuyển đổi số thành công, đưa Việt Nam trở thành quốc gia số an toàn. 

Quyết định 142 của Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định vai trò to lớn của dữ liệu đối với công tác chuyển đổi số quốc gia. Dữ liệu góp phần chuyển đổi cơ cấu nền kinh tế, đưa Việt Nam vượt qua mức thu nhập trung bình thấp, đạt mức thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và mức thu nhập cao vào năm 2045.

Chiến lược đặt mục tiêu 100% các cơ sở dữ liệu quốc gia trong danh mục cơ sở dữ liệu quốc gia cần ưu tiên triển khai tạo nền tảng phát triển Chính phủ điện tử hoàn thành việc số hóa, cập nhật và đưa vào sử dụng hiệu quả; được kết nối, chia sẻ với kho dữ liệu tổng hợp tại Trung tâm dữ liệu quốc gia và kết nối, chia sẻ trên phạm vi toàn quốc.

Các cơ sở dữ liệu dùng chung và chuyên ngành của các bộ, ngành, địa phương (ngoại trừ các cơ sở dữ liệu nghiệp vụ đặc thù) có nhu cầu kết nối, khai thác, tích hợp, chia sẻ thông tin với các cơ sở dữ liệu quốc gia hoặc nhu cầu kết nối, chia sẻ thông tin với nhau, được đáp ứng 100% yêu cầu thông qua các nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu.

100% các cơ quan nhà nước cấp bộ, cấp tỉnh mở và cung cấp dữ liệu mở đảm bảo chất lượng (không trùng lắp, dư thừa, không tốn công sức và chi phí để xử lý lại dữ liệu, hoặc thu thập lại dữ liệu), đưa vào khai thác sử dụng có hiệu quả, đảm bảo sẵn sàng hỗ trợ, phục vụ cho các hoạt động chỉ đạo điều hành, ban hành chính sách của cơ quan nhà nước và phục vụ phát triển các ứng dụng trí tuệ nhân tạo cho phát triển kinh tế số, xã hội số.

100% hồ sơ, kết quả giải quyết thủ tục hành chính được số hóa; tối thiểu 80% dữ liệu về kết quả thực hiện các thủ tục hành chính được tái sử dụng, chia sẻ theo quy định (ngoại trừ các cơ sở dữ liệu nghiệp vụ đặc thù) đảm bảo người dân và doanh nghiệp chỉ phải cung cấp thông tin một lần khi sử dụng dịch vụ công trực tuyến, thực hiện các thủ tục hành chính.

Cùng đó với Quyết định 142, năm 2024, Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành Quyết định số 58 phê duyệt kế hoạch hoạt động năm 2024 của Ủy ban quốc gia về chuyển đổi số với trên 70 nhiệm vụ và Chỉ thị số 04 tiếp tục đẩy mạnh triển khai Đề án 06 của Chính phủ tại các bộ, ngành, địa phương. Ở cả hai nội dung chỉ đạo trên, Thủ tướng Chính phủ đều đặc biệt nhấn mạnh đến yêu cầu phát triển, kết nối, làm giàu… dữ liệu tạo ra những giá trị mới từ dữ liệu góp phần phục vụ phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, công dân số.

Nền tảng đặc biệt quan trọng đối với chuyển đổi số

Tại phiên họp thứ 8 của Ủy ban quốc gia về chuyển đổi số, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Đề án 06 chính là nền tảng đặc biệt quan trọng góp phần mang lại những thành tựu to lớn về chuyển đổi số trong thời gian qua. Những mô hình ứng dụng chuyển đổi số của Đề án 06 đang được Hà Nội, TP.HCM, Thừa Thiên Huế và các tỉnh, thành phố áp dụng, triển khai đã mang lại những kết quả, giá trị to lớn cho người dân, doanh nghiệp và xã hội.

Thống kê của Ủy ban quốc gia về chuyển đổi số, hiện các cơ quan Nhà nước tiếp tục khai thác, vận hành hiệu quả các cơ sở dữ liệu quốc gia, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư trong quản lý, điều hành kinh tế - xã hội. Đến hết Quý I/2024, có 14 bộ, ngành và 52 địa phương đã ban hành danh mục cơ sở dữ liệu theo quy định, đạt tỷ lệ 77%, tăng 11% so với năm 2023. Tổng số cơ sở dữ liệu thuộc các ngành, lĩnh vực khác nhau hiện nay là 2398 cơ sở dữ liệu, tăng 311 cơ sở dữ liệu so với năm 2023.

Trong đó, đáng chú ý, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của Bộ Công an đã kết nối với 18 bộ, ngành (tăng 2 bộ so với năm 2023), 63 tỉnh, thành phố và 4 doanh nghiệp, đồng bộ thành công trên 268 triệu thông tin người dân; tiếp nhận trên 1,5 tỷ yêu cầu xác thực thông tin (tăng 213 triệu so với năm 2023); nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia đã kết nối với 388 hệ thống, cơ sở dữ liệu của 95 cơ quan, đơn vị tham gia kết nối. Từ đầu năm 2024 đến nay, có trên 288 triệu giao dịch (bằng khoảng 44,3% tổng giao dịch của năm 2023), trung bình mỗi ngày có khoảng 2,8 triệu giao dịch thực hiện qua nền tảng này. Tổng số giao dịch thực hiện thông qua nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia từ khi đưa vào sử dụng đến nay khoảng 2 tỷ giao dịch.

Quý I/2024, Bộ Công an đã cấp trên 86 triệu thẻ CCCD gắn chip, đồng thời tiếp nhận trên 74,85 triệu hồ sơ định danh điện tử, kích hoạt trên 53,62 triệu tài khoản định danh điện tử cho người dân, góp phần phát triển xã hội số, công dân số.

Bên cạnh đó, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và những nền tảng phát triển công dân số, xã hội số do Bộ Công an triển khai cũng góp phần thúc đẩy mạnh mẽ thanh toán không dùng tiền mặt. Theo thống kê của Ủy ban quốc gia chuyển đổi số, tỷ lệ người dân trưởng thành có tài khoản thanh toán tại ngân hàng đạt trên 77%. 100% các cơ sở khám chữa bệnh có dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt.

Từ nền tảng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, nhiều mô hình ứng dụng chuyển đổi số của Đề án 06 được triển khai mang lại nhiều lợi ích thiết thực, như các kiosk khám chữa bệnh tự động được lắp đặt tại các bệnh viện giúp bệnh nhân thực hiện các thủ tục nhanh gọn.

Các thủ tục hành chính cũng được đơn giản hoá, số hoá. Điển hình như TP Hà Nội triển khai thí điểm thanh toán không dùng tiền mặt phí, lệ phí khi thực hiện thủ tục hành chính qua mã QR được tích hợp trực tiếp trên hệ thống cung cấp dịch vụ công khi phát sinh hồ sơ giao dịch tại bộ phận một cửa.