Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao: Năng suất, lợi nhuận tăng nông dân sẽ theo

UBND tỉnh Hậu Giang vừa phối hợp với Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức Hội thảo “Thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị lúa gạo góp phần thực hiện Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao tại Hậu Giang”. Triển khai thực hiện Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” (gọi tắt Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao), tỉnh Hậu Giang đã và đang thực hiện các mô hình điểm cấp tỉnh, huyện với tổng diện tích 180ha.

Các mô hình áp dụng biện pháp kỹ thuật tiên tiến, như tưới nước ướt khô xen kẽ, 1 phải 5 giảm, sản xuất lúa bền vững theo tiêu chuẩn SRP, ... đã giúp nông dân thay đổi tập quán sản xuất, tạo ra sản phẩm đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu của thị trường, đảm bảo sức khỏe cho người trồng lúa, người tiêu dùng và môi trường.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình thực hiện Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao tại Hậu Giang cũng đang gặp không ít khó khăn, như tác động của biến đổi khí hậu gây ra hạn hán, xâm nhập mặn làm ảnh hưởng đến vùng sản xuất lúa của người dân; cơ sở hạ tầng, hệ thống đê bao thủy lợi và máy móc thiết bị để phục vụ vùng sản xuất lúa tham gia Đề án vẫn còn hạn chế.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Hậu Giang Trương Cảnh Tuyên cho biết, các mô hình thí điểm tham gia Đề án đã được thực hiện. Tuy nhiên, việc kêu gọi các DN vào liên kết có tính chặt chẽ, bền vững từ sản xuất đến tiêu thụ qua từng vụ vẫn còn rất nhiều khó khăn và hạn chế. Đặc biệt, hiện nay chưa có quy định cụ thể, rõ ràng về việc đo đếm phát thải, về chi trả tín chỉ cacbon nên cũng gặp phần hạn chế.

Nhiều nhà khoa học, chuyên gia và DN trong ngành hàng lúa gạo đã phân tích những thuận lợi, khó khăn thách thức trong chuỗi giá trị lúa gạo và mối liên kết 4 nhà tại vùng ĐBSCL nói chung và của tỉnh Hậu Giang nói riêng, đồng thời gợi mở những giải pháp giúp Hậu Giang thực hiện Đề án đạt hiệu quả hơn trong thời gian tới. Cụ thể là đề xuất giải pháp sử dụng phân bón hiệu quả; định hướng việc xây dựng các mô hình sản xuất lúa chất lượng cao phát thải thấp; cải thiện liên kết chuỗi lúa gạo cho tỉnh Hậu Giang và vùng ĐBSCL...

Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), ngoài các lợi ích về mặt kỹ thuật, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao triển khai tại 12 tỉnh, thành vùng ĐBSCL còn hình thành các chuỗi liên kết giữa người dân và DN, giữa DN và HTX. Qua khảo sát, nhiều địa phương như Hậu Giang có tiềm năng lớn nhưng gặp “điểm nghẽn” về tăng giá trị trên một đơn vị diện tích, chưa có đơn vị bao tiêu số lượng lớn. Hậu Giang đã có lúa chất lượng từ việc kế thừa Dự án VnSAT, nhưng đầu ra còn bỏ ngỏ. Chính vì vậy nên việc xây dựng mối liên hệ chặt chẽ, thông qua các đối tác, các bên liên quan trong Đề án là hết sức cần thiết.

Ông Tùng nhấn mạnh, một chuỗi giá trị lúa gạo hay một chuỗi ngành hàng lúa gạo ở mỗi địa phương đều có những “điểm nghẽn” khác nhau, nên không thể đánh giá một chuỗi chung cho toàn vùng ĐBSCL. Chính vì vậy, Đề án dựa trên thực tiễn này để thấy “điểm nghẽn” chỗ nào thì giải quyết ngay chỗ đó.

“Có những HTX rất mạnh nhưng họ không có DN thu mua và ngược lại. Nên khi tham gia vào chuỗi ngành hàng với sự liên kết 4 nhà, với sự hợp tác công - tư một cách mạnh mẽ hơn, rõ ràng hơn và cụ thể hơn, thậm chí cụ thể đến từng vùng sản xuất sẽ phát triển được Đề án”, ông Tùng nói.

Qua báo cáo sơ kết về tình hình thực hiện 7 mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha; những vấn đề đặt ra trong việc sử dụng phân bón cho lúa vùng ĐBSCL đã cho thấy hiệu quả về năng suất, chất lượng lúa gạo khi áp dụng quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp. Nhiều nhà khoa học cũng như nông dân cho rằng, nếu Đề án có những giải pháp khả thi giúp cho việc sản xuất lúa mang lại hiệu quả cao, nông dân sẽ hưởng ứng mạnh mẽ.

GS.TS Nguyễn Bảo Vệ, nguyên Trưởng khoa Nông nghiệp, Trường Đại học Cần Thơ khẳng định, nông dân ĐBSCL đã rất hiểu phải ứng dụng khoa học học kỹ thuật, nên cần tìm ra được giải pháp để chuyển đến cho nông dân.

Là tỉnh đầu tiên được Bộ NN&PTNT chọn tổ chức lễ phát động Đề án vào giữa tháng 12/2023, Hậu Giang đang đề ra mục tiêu đến năm 2025 sẽ triển khai thực hiện Đề án được 28.000ha; đến năm 2030 sẽ tăng lên 46.000ha tại 6/8 đơn vị cấp huyện.