Hộ nghèo muốn được vay vốn phải “lót tay”

Phóng sự "Được mùa ngô mà vẫn nghèo" phản ánh thực trạng các hộ dân ở các xã vùng sâu vùng xa không được tiếp cận các khoản vay với lãi suất ưu đãi, phải vay nặng lãi để đầu tư cho sản xuất. Qua tìm hiểu chúng tôi phát hiện ra một thực tế ở Sơn La rất nhiều người nghèo vùng sâu vùng xa không hề được thông tin về những chính sách mà mình lẽ ra được hưởng. Và nếu biết thông tin thì việc tiếp cận nguồn vốn với lãi suất ưu đãi này không hề đơn giản.

Muốn qua sông phải “luỵ” đò

Gia đình anh Lò Văn Biến ở bản Nà Núa, xã Pi Toong có 6 khẩu. Đông con, ruộng nương lại ít, nên gia đình anh thuộc diện hộ đói nghèo. Đói nghèo, nhưng vì không được tuyên truyền đến nơi, đến chốn, nên anh không hề biết gia đình mình trong diện được vay vốn của Ngân hàng chính sách xã hội, với lãi suất thấp mà không phải mất thêm chi phí gì cả. Do vậy, tháng 5 vừa qua, khi có người đến “gạ gẫm” gia đình vay tiền của Ngân hàng chính sách xã hội huyện để làm ăn, với điều kiện phải nộp một khoản phí là anh nhất trí ngay.

Anh cùng gia đình chạy vạy, vay nóng mãi mới đủ 2,3 triệu đồng nộp cho tổ trưởng tổ vay vốn ở bản. Buổi sáng nộp tiền xong có người đến tận nhà hướng dẫn làm hồ sơ, chiều được nhận số tiền vay 20 triệu đồng.

Tương tự như anh Biến, anh Quàng Văn Ngắm cùng ở bản Nà Núa cũng phải nộp 2,3 triệu đồng để được vay số tiền 20 triệu. Anh Ngắm kể lại: “Tôi hỏi muốn vay được tiền Ngân hàng thì hết khoảng bao nhiêu. Người môi giới này bảo phải nộp 2,3 triệu đồng, được vay 20 triệu, phải hết nhiều tiền thế mới vay được”.

Có tiền, hộ không nghèo cũng được vay 

Bản Nà Núa có 140 hộ thì có tới gần 60 hộ “được vay vốn” theo kiểu phải nộp lệ phí. Người biết mặc cả thì trả 2,3 triệu đồng.Người không biết thì phải đưa gần 3 triệu đồng.

Trưởng bản Nà Núa Lò Văn Dương tỏ ra rất bức xúc. Chính 2 con trai của ông đã ra ở riêng cũng phải nộp tiền gọi là "lệ phí" mới được vay khoản tiền mà theo chính sách họ phải được tiếp cận: “Tôi thắc mắc sao nhiều hộ được vay nhanh thế thì người dân Xã Biên nói: chúng tôi nộp tiền mỗi suất 2,3 triệu đồng thì được vay Ngân hàng chính sách”.

Qua điều tra thực tế, chúng tôi đã có trong tay danh sách của hơn 110 hộ dân thuộc các bản Nà Núa, Nà Tèo, Nà Bướm, Bản Lứa, Bản Toong… xã Pi Toong phải nộp cho các đối tượng là Lò Văn Tuấn, Quàng Văn Bun đều là tổ trưởng tổ vay vốn của các bản và một số người khác, với số tiền lên đến gần 300 triệu đồng, để vay được khoản tiền gần 2 tỷ đồng. Tuy nhiên, đây mới chỉ là số hộ mà phóng viên dò hỏi, thống kê được. Không ít gia đình đã nộp tiền nhưng không dám nói ra, vì các đối tượng thu tiền đã "tuyên truyền" nếu hé lộ ngân hàng sẽ thu lại số tiền đã được vay. Họ đành “ngậm Bồ Hòn làm ngọt”.

Là hộ nghèo, đời sống khó khăn, nên để có số tiền gọi là “phí” nộp trước , người dân đã phải đi vay với lãi suất 30%/tháng để “biếu” cho các tổ trưởng vay vốn, để rồi những tổ trưởng vay vốn ấy chia với những ai thì ít nhiều mọi người đều đã biết cả.

Điều đáng nói là sự việc này đã bắt đầu nhen nhóm từ cuối năm ngoái. Thời điểm ấy, ông Quàng Văn Trẻ, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã Pi Toong là Trưởng ban xoá đói giảm nghèo của của xã đã phát hiện ra chuyện thu tiền bất hợp pháp của các tổ trưởng vay vốn.

Ông Trẻ đã trao đổi với ông Giám đốc Phòng giao dịch Ngân hàng chính sách xã hội huyện Mường La lúc bấy giờ là Nguyễn Hữu Bình. Sau cuộc trao đổi ấy, việc thu lệ phí để được vay vốn ưu đãi vẫn không dừng lại. Không những thế, ông Trẻ bị mất chức Trưởng Ban xoá đói giảm nghèo của xã… mà không biết lý do vì sao… “Chủ tịch xã nói là “đồng chí không được làm Trưởng ban nữa, Ngân hàng chuyển cho người khác làm rồi”. Tôi không hề biết đến bất kỳ văn bản giấy tờ gì. Từ hồi đó tôi không là Trưởng ban nữa”.

Từ khi ông Trẻ không được làm Trưởng ban xoá đói giảm nghèo của xã (tháng 4/2009), số hộ được vay vốn ngân hàng chính sách xã hội tăng lên đột biến. Theo kế hoạch, năm nay nguồn vốn cho xã vay chỉ được 800 triệu đồng, nhưng đến nay, số tiền giải ngân đã hơn 2 tỷ đồng. Sự thật đau xót là nhiều hộ nghèo không chạy được tiền nộp lệ phí thì không được vay vốn, còn cứ có tiền thì không thuộc diện hộ nghèo cũng được vay…

Chuyện vay vốn phải nộp lệ phí đã từng xảy ra ở các địa phương khác của huyện Mường La tỉnh Sơn La. Cuối năm 2008, trên 20 hộ dân ở Bản Lướt, xã Ngọc Chiến cũng đã phải nộp từ 1,5 đến 2 triệu đồng lệ phí mới được vay vốn. Còn đầu năm nay, các hộ dân ở Bản Sang, xã Mường Bú cũng phải nộp lệ phí mới vay được tiền. 

Khi chúng tôi gặp ông Lê Đình Thái, Giám đốc Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Sơn La, ông thừa nhận, chuyện vay vốn phải nộp lệ phí đôi khi vẫn xảy ra. Thế nhưng ông Thái lại cho rằng lỗi trong chuyện này có phần do cán bộ xã: “Bản thân cán bộ cơ sở như là các đồng chí Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã, các đồng chí trong cấp uỷ của Uỷ ban nhân dân xã cũng vay “ké”. Theo tôi, phải có sự vào cuộc của tất cả các cơ quan đoàn thể như Đảng uỷ, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, mặt trận Tổ quốc thì mới có thể dần dần đẩy lui những tiêu cực tại cơ sở”.

Phải “lót tay” trước từ 2 đến 3 triệu đồng mới được vay 20 triệu đồng với lãi suất ưu đãi thực tế này đang gây bức xúc cho người nghèo ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh Sơn La. Số tiền bà con đã nộp, tuy chỉ là vài ba triệu đồng, nhưng có khi bằng thu nhập của cả gia đình trong một năm. Hơn nữa với số tiền “lót tay” ấy, người nghèo đã phải vay vốn ưu đãi với lãi suất thực tế không thấp hơn lãi suất của các ngân hàng thương mại.

Mong rằng, các ngành chức năng ở tỉnh Sơn La sớm vào cuộc điều tra, làm rõ và xử lý nghiêm những cán bộ, cá nhân đã cố tình làm sai một chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước là tạo điều kiện cho người nghèo vay vốn với lãi suất ưu đãi để xoá đói giảm nghèo./.